باسمه تعالی
شیوه های دعوت به نماز در ادارات
احمد زیارانی
چکیده:
اداره ها در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران باید در امر اقامه نماز الگوی جوامع اسلامی باشند. مسؤولان اداره ها نقش اساسی در چگونگی اقامۀ نماز دارند.مدیران و رؤسا با حضور فعال و به موقع و با رفتار و اعمال و با زبان خود می توانند دعوت کنندۀ دیگرکارکنان به نماز باشند .
تشویق فعالان امر اقامۀ نماز، لحاظ کردن اهل اقامۀ نماز بودن در انتصابات و ارتقاء مدیران، قرار دادن زمان و مکان مناسب برای اقامۀ نمازو الگو سازی برای کارکنان از دیگر مواردی است که مدیران می توانند جهت اقامۀ نماز در ادارات از آنها استفاده کنند.از روش های دعوت به نماز در ادارات ، عبارتند از دعوت با گفتن اذان، دعوت شفاهی ، دعوت کتبی ، دعوت چهره به چهره و تبیین فواید و آثار نماز در اداره که اجرای این روش ها نیاز به برگزاری جلسات هماهنگی و پیگیری جدی دارد.
با تبیین فواید و آثار مهم اقامۀ نماز در اداره برای مسؤولان ، دیگر نیاز به ابلاغ و الزام نیست ، بلکه خود مدیران و کارکنان برای اقامۀ نماز اقدام خواهند کرد .اقامۀ نماز در ادارات باعث ارتقاء معنویت در بین کارکنان و در نتیجه کاسته شدن از آسیب های فردی و اجتماعی و در نتیجه ارتقاء کیفیت کار و پیشرفت کار سازمان می گردد.همچنین افزایش صمیمیت بین مدیریت وکارکنان و اطلاع مدیر از مشکلات کارکنان و مراجعه کنندگان به دور از تشریفات اداری و در نتیجه افزایش رضایت مندی کارکنان و مراجعه کنندگان از دیگر برکات اقامۀ نماز در ادارات می باشد.
کلمات کلیدی: نماز ، شیوه های دعوت، ادارات، راهکارها
مقدمه:
بین خواندن نماز و اقامۀ نماز تفاوت است. خداوند متعال در قران مکرر به اقامۀ نماز تأکید فرموده است که نشانگر اهمیت اقامۀ نماز است. مدیری که نماز خود را در آخر وقت می خواند و در فکر نماز کارکنان و در نظر گرفتن رمان و مکان برای اقامۀ نماز نیست و نماز خود را در اتاقش به تنهایی می خواند ، هر چند نماز خوانده است ، اما در شمار اقامه کنندگان نماز نیست. در انتصاب مدیران یکی از شاخص هایی که باید مورد توجه قرار گیرد ، اقامۀ نماز باید باشد. مدیری که اهل اقامۀ نماز باشد ، در فکر نماز کارکنان ادارۀ خود نیز خواهد بود.
اداره در جامعه اسلامی با ادارۀ غیر اسلامی تفاوت دارد . در ادارۀ اسلامی هدف صرفا انجام امور اداری نیست بلکه هماهنگ با انجام کار اداری باید رعایت دستورات و ارزش های اسلامی نیز در اولویت باشد، از جمله بحث مهم اقامۀ نماز. در ادارۀ اسلامی باید مقدمات اقامل نماز مهیا باشد و به ان اهمیت داده شود. بحث طهارت ووضوخانه و نمازخانه و پخش اذان و در نظر گرفتن زمان مناسب برای اقامۀ نماز باید در صدر اولویت های یک مدیر ادارۀ اسلامی باشد.
« دو نکتۀ عمده ای که الان هم جامعۀ ما و تمامی دنیا را تهدید می کند ،جامعۀ ما هم دست به گریبانش است و این ناراحتی های روحی و انحرافات و یا به تعبیری مشکلاتی که فرد در مقابلۀ با زندگی دارد و یا به درون می ریزد و یا به بیرون سرایت می کند، یا بیرون را اذیت می کند ، یا درون را تخریب و دچار بیماری می سازد. با نگاهی به آیات و روایات مربوط به نماز می بینیم که نماز ، درمان همۀ این بیماریهاست. اقم الصلوة لذکری نشان دهندۀ تأثیر روانی نماز است و اینکه نماز اصلش و روحش ذکر خداوند است و این ذکر آرام بخش که الا بذکرالله تطمءن القلوب ذکر خدا آرام می آورد و من اعرض عن ذکری فإنه معیشة ضنکا اگر ذکر نباشد و یاد خدا نباشد ، زندگی سخت می شود.» (ستاد اقامۀ نماز، 1379، صفحۀ 76)
مدیر در نظام اسلامی باید شهید بزرگوار شهید رجایی را الگوی خود قرار دهد و به ان بزرگوار اقتدا کند که این جملۀ مشهور و مهم از ایشان به یادگار مانده است که به نماز نگویید کار دارم ، به کار بگویید وقت نماز است. اسن شهید عزیز حتی قصد داشتند که بانکها را موقع تعطیل نمایند. همت بلند این شهید عزیز در امر اقامۀ نماز می تواند الگویی موفق برای مدیران باشد.
راه های دعوت به نماز در اداره ها:
1: نقش مدیران
مدیران در نظام مقدس اسلامی باید علاوه بر انجام امور اداری و سازمانی ، در فراهم کردن شرایط برای اقامۀ واجبات الهی از جمله نمازپیش قدم باشند. یکی از شرایطی که باید در انتصاب مدیران باید مد نظر قرار گیرد ، تلاش و همت انان در امر اقامۀ نماز در اداره می باشد.رؤسا و مدیران با حضور فعال خود در امر اقامۀ نماز جماعت می توانند الگوی سایر کارکنان باشند و حضور رییس اداره در صف اول نماز ، باعث تشویق دیگران به امر اقامۀ نماز جماعت و اول وقت می گردد.
مدیران جامعۀ اسلامی باید حکومت مولا امیر مؤمنان علیه السلام را الگو و سرمشق خود قرار دهند. امام در نامۀ 53 نهج البلاغه خطاب به مدیر لایق خود حضرت مالک اشتر در خصوص اقامۀ نماز فرموده اند :« نیکوترین وقت ها و بهترین ساعات شب و روزت را برای خود و خدای خود انتخاب کن ... هنگامی که نماز را به جماعت می خوانی ، نه با طولانی کردن نماز ، مردم را بپراکن و نه آن که ان را تباه سازی ، زیرا در میان مردم ، بیمار یا صاحب حاجتی وجود دارد . آنگاه که پیامبر (ص) مرا به یمن می فرستاد از او پرسیدم ، با مردم چگونه نماز بخوانم ؟ فرمود : « در حد ناتوانان نماز بگذار و بر مؤمنان مهربان باش. »(محمد دشتی ، 1380،صفحۀ 585)
رؤسا و مدیران اداره می توانند با در نظر گرفتن زمان و مکان مناسب برای نماز ، زمینه را برای اقامۀ هر چه با شکوه تر نماز مهیا نمایند. مقام معظم رهبری که خود الگوی مناسبی برای همۀ مسؤولان نظام اسلامی در امر اقامۀ نماز هستند ، در این موضوع فرموده اند:« بهتر است برای درک فضیلت نماز اول وقت و جماعت ، کارهای اداری به گونه ای تنظیم شود که آنها (کارکنان) بتوانند این فریضۀ الهی را به صورت جماعت و در کمترین مدت بخوانند.» (آیت الله سید علی خامنه ای،1386،صفحۀ 111)
البته باید تلاش شود نماز در کمترین زمان ممکن و بدون حواشی و تعقیبات برگزار گردد تا کارمندان به کارهای موظفی خود برسند و مراجعه کنندگان نیز بیش از اندازه معطل نشوند. مقام معظم رهبری در این مورد ، در پاسخ به سؤالی در این مورد فرموده اند:« دعاها و اعمال مستحبی زاید بر فریضه الهی نماز جماعت که از شعایر اسلامی است ، اگر منجر به تضییع وقت اداری و تأخیر در انجام کارهای واجب شود ، اشکال دارد .« همان صفحۀ 111» نماز جماعت هر چند مهم است و باید در اولویت باشد اما نباید باعث باز ماندن از کارهای واجب اداری گردد. باید با برنامه ریزی مناسب ، نماز جماعت به صورت مختصر و بدون مقدمه و مؤخره و حواشی و تعقیبات اقامه گردد. چه بسا با برگزاری نماز جماعت طولانی و معطل کردن مراجعه کنندگان ، همین عمل باعث ناراحتی و دین زدگی مردم مراجعه کننده گردد.البته چقدر مناسب است که شرایط برای حضور مراجعه کنندگان به اداره در نماز جماعت مهیا گردد.
2.دعوت با اذان گفتن:
اذان بهترین وسیله ای است که با آن وقت نماز یادآوری می شود. هنگام اذان باید صدای اذان در هر مکانی به گوش برسد و این خاصیت یک جامعۀ اسلامی است. متأسفانه گاهی در ادارات و مجموعه ها هنگام اذان هیچ خبری نیست و یاداوری صورت نمی گیرد. بهتر است اذان به وسیله یکی از کارکنان و در محوطه یا سالنی که تردد بیشتری دارد ، صورت گیرد و به اذان غیر زندۀ رادیو اکتفا نشود و اثر اذان زنده با صدای خوش از اذان غیر زنده بیشتر می باشد.
3.دعوت شفاهی:
یکی از راه های دعوت به نماز دعوت کردن از کارکنان به اقامۀ نماز در هنگام اقامۀ نماز می باشد. بهتر است این دعوت توسط مسؤول و مدیر و یا افراد نزدیک به مدیر و کارکنان موجه و خوش اخلاق و با کمال احترام صورت گیرد. هر کس که زود تر برای اقامۀ نماز آماده شد ف می تواند در راه رفتن به محل اقامۀ نماز دیگران را نیز به نماز دعوت کند ، زیرا گاهی اشتغال به کارهای روز مره باعث غفلت کارکنان و فراموشی وقت نماز می گردد ، که با یک تذکر کوچک و محترمانه برای اقامۀ نماز آماده خواهند شد.
طرح سفیر نماز هم طرحی است که در آن افراد مشخصی در هر روز کارکنان را هنگام نماز به شرکت در نماز جماعت دعوت می کنند . این افراد می توانند معدود و ثابت در هر روز باشند که از بین افراد خوشنام و خوش خلق انتخاب شوند و یا اینکه همۀ کارکنان علاقمند به شرکت در این طرح گنجانده شوند و هر روز برخی از انان به عنوان سفیرنماز ، کارکنان را به نماز دعوت نمایند.
4.دعوت کتبی:
از راه های دعوت کارکنان به نماز دعوت کتبی می باشد . یکی از موانعی که باعث می شود فرد نتواند همکار خود را به نماز دعوت کند ، بحث خجالت و یا ناراحتی دعوت شونده به نماز می باشد . با استفاده روش کتبی می توان این مشکل را رفع کرد.این دعوت می تواند به صورت فردی یا گروهی باشد. به عنوان مثال در اداره ای که تعدا قابل توجهی از کارکنان در نماز جماعت حاضر نمی شوند می توان با هماهنگی مدیر مجموعه متن محترمانه ای را با موضوع دعوت و تشویق به شرکت در نماز ،تهیه کرد و به همۀ کارکنان و یا کارکنانی که کمتر در نماز حاضر می شوند ، تحویل داد. این کار می تواند به صورت دستی و در پاکت نامه انجام شود و یا به صورت سیستم اتوماسیون اداری. البته می توان در طول سال آیات و روایاتی که در مورد اهمیت اقامۀ نماز و نماز جماعت است را برای کارکنان ارسال کرد تا بیشتر با اهمیت و ضرورت اقامۀ نماز و آثار و برکات ان آشنا شوند.
همچنین نصب آیات و احادیث و داستان های اثرگذار با موضوع اقامۀ نماز و نمازجماعت و نماز اول وقت نیز می تواند مؤثر باشد.
5.دعوت چهره به چهره:
با وجود پیشرفت علم و بوجود آمدن انواع مختلف ابزار جدید جهت تأثیرگذاری بر افراد بهترین روش ها جهت دعوت به نماز، روش حضوری و چهره به چهره می باشد. امر به معروف و نهی از منکر دو واجب الهی هستند و بر هر فردی با وجود شرایطش واجب می باشد . از واجبات بزرگ الهی نماز است و بر هر فرد از جمله مدیر و همکار لازم است که افرادی را که در اطراف او هستند و با آنها سر و کار دارد به این واجب الهی دعوت نماید. باید با نرمی و رعایت لطافت های دقیق ، امر به معروف کرد. امر به نماز اول وقت و نماز جماعت هم که دو مستحب مهم هستند ، باید با ظرافت و دقت صورت گیرد تا اثرگذاری لازم را داشته باشد. یکی از بهترین روش های دعوت روش غیر مستقیم است دعوت با اعمال و رفتار. اینکه رییس اداره هنگام نماز جلسات خود را تعطیل کند و طوری برنامه ریزی کند که هنگام نماز برنامۀ کاری نداشته باشد و در اول وقت به سوی نماز جماعت برود ، خود دعوت به نماز و امر به معروف عملی برای کارکنان اداره می باشد.
6.تشویق و تکریم:
خداوند متعال برای دعوت به خوبی ها در قران مجید مکرر وعدۀ نعمت های بهشتی را داده است و با عوامل تشویقی انسان را به نیکی ها دعوت می نماید. جا دارد همانطور که برای امور مختلف سازمانی مشوق هایی در نظر گرفته می شود ، جهت تشویق کارکنان به شرکت در نماز جماعت هم مشوق هایی در نظر گرفته شود تشویق هایی مانند اردوهای زیارتی ومواردی از این قبیل . به ویژه در مراکز نظامی برای سربازان این بحث تشویق بیشتر کاربرد دارد و برای سربازانی که کمی از نظر اعتقادی ضعیف هستند می توان با در نظر گرفتن مشوق هایی مانند مرخصی تشویقی و ... آنان را به شرکت در نماز جماعت تشویق کرد.جا دارد مدیر اداره برای کارکنانی که در امر اقامۀ نماز فعال هستند احترام بیشتری قایل باشد و انان را بیشتر تکریم نماید.
7. برگزاری جلسات نماز:
همانطور که برای امور مختلف و هماهنگی آنها جلسات مستمر برگزار می گردد ، جا دارد برای با شکوه تر اقامه شدن نماز هم جلسات مستمر برگزار گردد و مصوبات آن با جدیت پیگیری گردد. در این جلسات می توان آسیب شناسی کرد ، عوامل تأثیرگذار در عدم شرکت کارکنان در نماز را بررسی کرد و برای رفع آنها راهکار یافت و راهکار ها را عملی نمود. می توان عوامل با شکوه تر شدن اقامۀ نماز را شناسایی و کاربردی کرد و زمینه را برای شرکت حداکثری کارکنان در نماز مهیا کرد. در برخی از ارگان ها این جلسات با موضوع طرح منزلت نمار برگزار می گردد ، که جا دارد در همۀ نهاد ها و سازمانها این جلسات با جدیت برگزار و پیگیری گردد.
8.استمرار دعوت:
شیطان از راه های مختلف و به طور مکرر برای انحراف انسان به سراغ او می آید ، تا انسان را از کارهای خیر و به ویژه نماز بازدارد.« شیطان از ذکر خدا و نماز جلوگیری می کند ، شیطان می داند که هر کجا یاد و نام خدا باشد ، او ناموفق است.» ( سید جواد بهشتی ، 1391، صفحۀ 116) همانطور که شیطان از وسوسه کردن خسته نمی شود و استمرار و استقامت در کار خود دارد ، انسان هم باید در دعوت به نیکی ها استمرار داشته باشد و خسته نشود. انسان باید در برابر دعوت های شیطانی مقاومت کند و در این مقاومت استمرار داشته باشد.« خداوند متعال در قران کریم می فرماید:«و اصطبر علیها و خانوادۀ خود را به نماز دستور ده و بر انجام آن شکیبا باش.» (سورۀ طه آیۀ 132) اگر چند بار گفتی و گوش نکردند خسته نشو. نماز مسأله ای نیست که تنها در مقطعی از دوران تحصیل به آن پرداخته شود، بلکه باید همانند اذان که شبانه روز تکرار می شود ، در تمام سطوح به آن پرداخته شود و برای عر دوره ای به تناسب فهم مخاطب ، مطالبی بیان گردد. همان گونه که در کندن چاه با هر ضربۀ کلنگ به آب نزدیک می شویم ، در بیان نماز نیز باید با هر نکته ای ، به اسرار آن نزدیک شویم.» (محسن قراءتی، 1395، صفحۀ 31)
ممکن است کارمندی بار اول هنگام دعوت به نماز ، بی توجهی داشته باشد ، امام اگر برای بار دوم و سوم دعوت شود ، اثر بیشتری خواهد داشت. نباید نا امید شد و باید با توکل به خدا و توسل به اهل بیت علیهم السلام در راه گسترش فرهنگ نماز مجاهدت کرد و از مشکلات و حرف های دیگران نهراسید.
فواید نماز جماعت در ادارات:
پیشرفت سازمان :
اگر فواید و آثار فراوان نماز جماعت در ادارات به درستی شناخته و شناسانده شود ، مدیران بیش از پیش به اقامۀ نماز تشویق خواهند شد. زیرا متوجه خواهند شد که وقتی که برای اقامۀ نماز در نظر گرفته می شود ، از بین نرفته است بلکه سرمایه گذاری شده است وآثار و فواید فراوانش به مجموعه بازمی گردد. نماز طبق آیۀ قران باعث بازداشتن از بدیها و زشتی ها می گردد. مدیر و کارمندی که اهل اقامۀ نماز است ، از کار نمی دزدد ، دارای وجدان کاری است و سعی می کند وظیفۀ خود را به نحو احسن انجام دهد. هر قدر هم در یک سازمان ، ابزار و وسایل نظارتی و بازرسی وجود داشته باشد تا کارمند نخواهد نمی توان جلوی کم کاری و تخلفات او را گرفت . بهترین مانع برای جلوگیری از تخلفات موانع درونی و معنوی است . فردی که خدا را هر لحظه حاضر و ناظر بر خود بداند ، دیگر چه ناظرهای انسانی وجود داشته باشند چه وجود نداشته باشند ، کار خود را به درستی و به نحو احسن انجام خواهد داد. بهترین عامل برای حفظ معنویت و حاضر دانستن خداوند ، ایستادن با خضوع و خشوع در محضر خدا در نماز می باشد. اداره ای که در آن نماز اقامه می شود و کارمندان آن اهل اقامۀ نماز هستند ، دارای فضای معنوی است که این فضا ، مانع انجام تخلف و کم کاری و سهل انگاری توسط کارمندان می گردد و در نتیجه سازمان ، پیشرفت بیشتری خواهد داشت و انجام مناسب امور ، توسط کارمندان باعث رضایت بیشتر مراجعه کنندگان می گردد و نفع این امور به مدیری برمی گردد که شرایط اقامۀ نماز را مهیا کرده است.
« نماز برای نماز گزار درحکم یک ناهی از منکرو در حکم یک ضابط و ناظر است که پیوسته او را از ارتکاب و تخلف از دستورات دینی باز می دارد و افزون بر این در حکم یک پلیسی درونی ، مانع از ارتکاب جرایم فردی و اجتماعی مانند دزدی ، کم فروشی ، خیانت و کم کاری می شود.» (محمد داودی،1392، صفحۀ21)
« اگر نماز را آن طوری که خداوند دستور داده است بخوانیم، یعنی اگر موفق به خواندن نماز واقعی شویم ، ان وقت نماز در تمام زندگی دنیوی ما حضوری فعال پیدا می کندو تأثیر خود رانشان می دهد.» ( یداله نفری ، 1389،صفحۀ 33)
افزایش ارتباط و صمیمیت:
از برکات استثنایی نماز جماعت در کنار هم نشستن نماز گزاران به دور از هر گونه درجه بندی دنیایی و مادی می باشد. در نماز جماعت رییس اداره و کارمند معمولی و خدماتی همه و همه در کنار هم نماز را اقامه می نمایند. در ادارت سلسله مراتب اداری گاه مانع ارتباط مناسب کارمندان با مسؤولان می گردد و گاه مدیران از مشکلات و موانع پیش روی سازمان و مشکلات کارمندان بی اطلاع هستند . نماز جماعت یک فرصت کم نظیر است بدون تشریفات اداری و صرف هزینه ، مدیر با زیر مجموعۀ خود ارتباط برقرار کند و از جزییات کارها مطلع شود.
ارتباط بدون تشریفات اداری مراجعه کنندگان وحل مشکلات انان از دیگر برکات نماز جماعت در ادارت می باشد. چه بسا فردی که مدت ها پیگیر دیدار با رییس اداره ای باشد و موفق نشود ، ولی در نماز جماعت بتواند بدون مشکلات دست و پاگیر اداری با مسؤول مجموعه ارتباط بگیرد و مشکل خود را حل کند.
خوب است که مسؤولان گاه گاهی به دور از مسایل اداری در نماز های جماعت ، با روی خوش با کارکنان و مراجعه کنندگان ارتباط برقرار کنند و باعث جذب انان به نماز جماعت شوند.مولا علی علیه اسلام در مورد جدا نشدن مسؤول از مردم فرموده اند:« هیچگاه خود را فراوان از مردم پنهان مدار ، که پنهان بودن رهبران ، نمونه ای از تنگ خویی و کم اطلاعی در امور جامعه می باشد. نهان شدن از رعیت ، زمامداران را از دانستن آنچه بر آنان پوشیده است باز می دارد.» (محمد دشتی ، 1380،صفحۀ 585)
نتیجه گیری:
برای اقامۀ نماز در ادارات باید همه با همکاری هم اقدام کنند و کار باید با ارادۀ قلبی و از روی اخلاص و اعتقاد باشد نه از روی ابلاغ و اجبار . مدیر باید اقامۀ نماز را با دید یک فرصت نگاه کند نه اینکه وقتی است که از دست می رود و انجام کارهای اداری عقب می ماند. بلکه اقامۀ نماز را یک سرمایه گذاری و فرصت بداند که به کمک اداره می آید و کارمندان را از تخلف و فساد مصون می دارد.
هر کارمندی خود را موظف بداند ، کارمندان دیگر را به معروف بزرگ اقامۀ نماز دعوت نماید و در این راه از حرف ها و کنایه ها نهراسد و این گونه مشکلات را برای خدا تحمل کند ، تا فرهنگ نماز در اداره نهادینه شود.باید در انتصابات و ارتقاء مدیران و کارمندان میزان اهمیت آنان به امر اقامۀ نماز مورد توجه قرار گیرد.
برگزاری جلساتی ویژۀ نماز و بررسی آسیب ها و راهکارها در موضوع اقامۀ نماز و نیز تشویق فعالان امر نماز از یک طرف و بازخواست کارکنانی که به امر اقامۀ نماز بی توجه هستند از طرف دیگر باید مد نظر قرار گیرد.
با تبیین آثار و برکات فراوان اقامۀ نماز در ادارات ، مدیران متوجه اهمیت موضوع اقامۀ نماز خواهند شد و متوجه خواهند شد که اقامۀ نماز باعث پیشرفت سازمان و پیشگیری از تخلفات و انحرافات و افزایش روحیۀ برادری و هماهنگی بیشتر خواهد شد.
منابع:
1.قران کریم
2. .بهشتی ، سید جواد، شیوه های دعوت به نماز، چاپ اول، تهران، 1391، ستاد اقامۀ نماز
3. خامنه ای ،سید علی ، رسالۀ اجوبة الاستفتاءات، چاپ سی و هفتم، تهران، 1386، چاپ بین الملل
4.داودی ، محمد، خانۀ بهشتی، چاپ چهارم، تهران، 1396، ستاد اقامۀ نماز
5. دشتی ،محمد ، ترجمۀ نهج البلاغه، قم، چاپ سوم، 1380،
اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید لطفا ابتدا وارد شوید، در غیر این صورت می توانید ثبت نام کنید.